Trưng bày xe ô tô không chỉ là giới thiệu những mẫu xe mới nhất mà còn là cách để kết nối với lịch sử và những câu chuyện đáng ngưỡng mộ. Tại Bảo tàng tỉnh Thái Bình, một chiếc xe Volkswagen cổ điển đang được trưng bày, mang trong mình một hành trình đầy gian khổ và gắn liền với cuộc đời hoạt động cách mạng của Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Lai, còn được biết đến với tên gọi Tư Chung, chủ Hãng sơn Đông Á lừng danh trong lịch sử Biệt động Sài Gòn. Chiếc xe này không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là một nhân chứng thầm lặng, góp phần vào những chiến công hiển hách.
Chiếc xe Volkswagen và những năm tháng hoạt động bí mật
Ông Đỗ Quốc Tuấn, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Thái Bình, chia sẻ rằng nhiều khách tham quan tỏ ra rất thú vị và bất ngờ khi được nghe về giá trị đặc biệt của hiện vật này. Chiếc Volkswagen đang được trưng bày chính là tài sản cá nhân mà đồng chí Trần Văn Lai đã tự mua và sử dụng trong giai đoạn hoạt động là cán bộ biệt động Sài Gòn từ năm 1963 đến năm 1968. Đây là giai đoạn ác liệt, đòi hỏi sự mưu trí, dũng cảm và khả năng di chuyển linh hoạt trong lòng địch.
Đồng chí Trần Văn Lai đã sử dụng chiếc xe này một cách khéo léo để ra vào các khu vực được coi là đầu não của chính quyền Sài Gòn và quân đội Mỹ. Mục đích chính là để nghiên cứu, trinh sát, nắm bắt tình hình và thu thập thông tin, tài liệu quan trọng của địch. Những thông tin này sau đó được chuyển ra chiến khu một cách an toàn, phục vụ cho công cuộc kháng chiến.
Không chỉ làm nhiệm vụ tình báo, chiếc xe còn trở thành phương tiện tin cậy để chở các đồng chí lãnh đạo quân khu Sài Gòn-Gia Định vào thành phố, trực tiếp chỉ đạo công tác chuẩn bị cho Tổng công kích, tổng khởi nghĩa Tết Mậu Thân 1968. Chiếc Volkswagen bé nhỏ đã len lỏi qua các tuyến đường, chở theo những bộ óc chiến lược và vận mệnh của cuộc cách mạng. Bên cạnh đó, xe còn được dùng để vận chuyển vũ khí, tiền, vàng ra vào nội thành, đáp ứng kịp thời các yêu cầu của cách mạng trong bối cảnh hoạt động bí mật đầy rủi ro.
Dấu ấn của người Anh hùng và chiếc xe trong những nhiệm vụ đặc biệt
Theo các hồ sơ lưu trữ, đồng chí Trần Văn Lai đã tham gia cách mạng từ sớm. Ngay từ những năm kháng chiến chống Pháp, ông đã hoạt động trong các tổ chức tự vệ, vận động tài chính và phá hoại hậu cứ địch. Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954, ông được giao nhiệm vụ đặc biệt: làm tình báo nằm vùng sâu trong lòng địch ở miền Nam.
Một trong những chiến công nổi bật gắn liền với đồng chí Trần Văn Lai là việc thâm nhập Dinh Độc lập dưới vỏ bọc nhà thầu khoán trang trí nội thất vào năm 1965. Chính trong vai trò này, ông đã tỉ mỉ nghiên cứu, vẽ lại sơ đồ chi tiết của Dinh, nắm rõ quy luật tuần tra, canh gác của binh lính. Sơ đồ quý giá này sau đó đã được ngụy trang và vận chuyển thành công ra chiến khu.
Đặc biệt, ông còn thu thập được toàn bộ bản đồ hệ thống đường cống ngầm của Sài Gòn. Để đưa bản đồ này ra ngoài mà không bị phát hiện, ông đã cắt nhỏ thành nhiều mảnh, đánh ký hiệu thứ tự, sau đó ngụy trang bằng cách bọc dưới đệm ngồi và thậm chí cả bánh xe của chiếc ô tô Volkswagen. Bằng sự khéo léo và dũng cảm phi thường, đồng chí đã đưa những thông tin tối mật này ra quân khu an toàn tuyệt đối.
Ngoài ra, đồng chí Trần Văn Lai còn bí mật xây dựng cơ sở cách mạng ngay tại nhà riêng ở phường 5, quận 3, Sài Gòn. Đây là một hệ thống hầm bí mật bao gồm cả hầm nổi và hầm ngầm, có khả năng chứa đựng trên 2,5 tấn vũ khí các loại. Nơi đây cũng trở thành địa điểm tập kết an toàn cho Đội 5 Biệt động Sài Gòn, một trong những mũi nhọn quan trọng của lực lượng.
Từ năm 1966 đến 1968, dưới danh nghĩa nhà thầu khoán Mai Hồng Quế, đồng chí đã trực tiếp lái chiếc Volkswagen này đưa đón nhiều cán bộ lãnh đạo quan trọng như đồng chí Ngô Thanh Vân (Ba Đen), đồng chí Tư Quỷ (Nguyễn Ngọc Lộc), đồng chí Hai Trí từ căn cứ Quân khu ở Củ Chi vào Sài Gòn để điều tra, nghiên cứu, và chỉ đạo hoạt động chuẩn bị cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968. Chiếc xe đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ vận chuyển, đảm bảo an toàn cho các đồng chí ra vào căn cứ.
Chiếc Volkswagen lịch sử trưng bày tại Bảo tàng Thái Bình trong buổi bàn giao
Sau chiến dịch Mậu Thân 1968, đồng chí Trần Văn Lai vẫn bám trụ lại nội đô Sài Gòn để củng cố cơ sở và gây dựng lại mạng lưới biệt động. Đến năm 1972, ông bị địch bắt và trải qua những năm tháng tù đày khắc nghiệt cho đến ngày đất nước hoàn toàn giải phóng vào năm 1975.
Khi miền Nam được giải phóng và đất nước thống nhất, đồng chí Trần Văn Lai đã tự lái chiếc xe Volkswagen này để đón mẹ và em trai từ quê nhà Thái Bình vào thăm miền Nam. Chiếc xe không chỉ chứng kiến những chiến công mà còn là phương tiện kết nối tình cảm gia đình trong ngày vui thống nhất.
Dù mang trên mình thương tật hạng 1/4 do chiến tranh, đồng chí vẫn tiếp tục cống hiến cho cách mạng và đất nước cho đến ngày nghỉ hưu. Ông qua đời vào năm 2002, sau khi những vết thương cũ tái phát và hành hạ.
Ghi nhận những đóng góp và thành tích đặc biệt xuất sắc của đồng chí Trần Văn Lai, năm 2015 Chủ tịch nước đã truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho ông, vinh danh những hy sinh và cống hiến to lớn.
Ngày 28/4/2017, nhằm lưu giữ và phát huy giá trị lịch sử, bà Đặng Thị Thiệp, người vợ của Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Lai, đã thay mặt gia đình trang trọng trao tặng chiếc xe ô tô Volkswagen cùng với hơn 100 hiện vật khác (hình ảnh, tài liệu, đĩa ghi âm, ghi hình) cho Bảo tàng tỉnh Thái Bình. Bộ sưu tập này phản ánh chân thực và sống động những đóng góp, hy sinh của đồng chí Trần Văn Lai và các chiến sĩ Biệt động Sài Gòn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại.
Ông Đỗ Quốc Tuấn, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Thái Bình, cũng cho biết thêm rằng chiếc xe này còn từng được sử dụng làm đạo cụ trong các bộ phim tư liệu lịch sử nổi tiếng như “Biệt động Sài Gòn”, “Từ Tết đầu tiên đến Tết này”,… Điều này càng làm tăng thêm giá trị và sức hút của hiện vật khi được trưng bày trước công chúng.
Đối với Bảo tàng tỉnh Thái Bình, bộ sưu tập hiện vật do gia đình Anh hùng Trần Văn Lai hiến tặng là vô cùng quý giá. Chúng không chỉ là bằng chứng vật chất về tinh thần chiến đấu mưu trí, dũng cảm của Biệt động Sài Gòn mà còn là nguồn tư liệu sống động để giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ mai sau. Việc trưng bày xe ô tô lịch sử này cùng các hiện vật liên quan tại Bảo tàng là cách hiệu quả để lan tỏa câu chuyện về người Anh hùng và những hy sinh thầm lặng vì độc lập, tự do của dân tộc.
Bộ sưu tập này cần được bảo quản cẩn thận và giới thiệu rộng rãi đến đông đảo quần chúng nhân dân, du khách trong và ngoài tỉnh, để họ có thể hiểu hơn về một giai đoạn lịch sử hào hùng và những con người đã làm nên huyền thoại. Để tìm hiểu thêm về lịch sử ô tô và những câu chuyện thú vị xoay quanh thế giới xe cộ, bạn có thể ghé thăm toyotaokayama.com.vn.
Chiếc Volkswagen được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Thái Bình không chỉ là một hiện vật đơn thuần mà là một biểu tượng của sự kiên cường, mưu trí và lòng yêu nước. Nó kể câu chuyện về một người Anh hùng đã sử dụng phương tiện cá nhân của mình phục vụ lợi ích tối cao của cách mạng, thực hiện những nhiệm vụ tưởng chừng bất khả thi ngay trong lòng địch. Việc chiếc xe này được lưu giữ và giới thiệu tới công chúng thông qua hoạt động trưng bày xe ô tô tại bảo tàng là một hành động ý nghĩa, giúp thế hệ hôm nay và mai sau luôn khắc ghi và trân trọng những giá trị lịch sử.