Lái xe ô tô là một kỹ năng cần thiết trong cuộc sống hiện đại, đòi hỏi sự tập trung và hiểu biết về cách vận hành xe. Tuy nhiên, ngay cả những người đã có kinh nghiệm lâu năm cũng có thể vô tình mắc phải những sai lầm khi lái xe ô tô tưởng chừng như nhỏ nhặt nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ gây hư hỏng xe nghiêm trọng và mất an toàn giao thông. Những thói quen sai lầm này không chỉ ảnh hưởng đến tuổi thọ của các bộ phận xe mà còn có thể dẫn đến những tình huống nguy hiểm khó lường trên đường. Bài viết này sẽ cùng bạn điểm qua các sai lầm phổ biến nhất để bạn có thể nhận diện và thay đổi, bảo vệ cả chiếc xe và sự an toàn của chính mình.
Sai lầm nghiêm trọng khi chuyển số N lúc xe đang chạy
Một trong những sai lầm khi lái xe ô tô phổ biến mà nhiều tài xế thường mắc phải, đặc biệt là với xe số tự động, là thói quen chuyển cần số về vị trí N (số trung gian) khi xe đang trên đà xuống dốc hoặc chuẩn bị dừng chờ đèn đỏ. Nhiều người tin rằng làm như vậy sẽ giúp tiết kiệm nhiên liệu do động cơ hoạt động ở vòng tua thấp nhất. Tuy nhiên, suy nghĩ này hoàn toàn sai lầm và có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho chiếc xe.
Chế độ N được thiết kế chỉ để sử dụng khi xe đứng yên hoàn toàn, ví dụ như khi đỗ xe hoặc kéo xe. Lúc xe di chuyển, hộp số cần được bôi trơn liên tục bằng dầu hộp số được bơm luân chuyển bởi hệ thống bơm dầu (thường hoạt động hiệu quả khi hộp số đang làm việc, không phải ở chế độ không tải hoàn toàn như số N lúc xe chạy).
Khi bạn về số N trong khi xe vẫn đang lăn bánh dù chỉ ở tốc độ thấp, các bộ phận bên trong hộp số vẫn tiếp tục quay và hoạt động nhưng lại không nhận đủ lượng dầu bôi trơn cần thiết. Điều này làm tăng ma sát giữa các chi tiết tinh vi, dẫn đến hao mòn nhanh chóng và tiềm ẩn nguy cơ hư hỏng các thành phần quan trọng của hộp số.
Cần số tự động ô tô ở chế độ N
Hãy nhớ rằng, hộp số là một trong những bộ phận phức tạp và đắt tiền nhất trên ô tô, chỉ sau động cơ. Chi phí sửa chữa hộp số bị hỏng do thiếu bôi trơn khi chuyển số N lúc xe đang chạy có thể rất lớn, hoàn toàn không tương xứng với lượng nhiên liệu rất nhỏ mà bạn có thể tiết kiệm được (thậm chí trong nhiều trường hợp xe phun xăng điện tử hiện đại, thả trôi ở số D còn tiết kiệm hơn về N). Thay vào đó, hãy giữ xe ở chế độ D (hoặc số thấp hơn khi xuống dốc dài) và sử dụng phanh để kiểm soát tốc độ một cách an toàn.
Thói quen nguy hiểm: Rú ga trước khi khởi hành
Một hành vi khác cũng được xem là một sai lầm khi lái xe ô tô cần phải loại bỏ là thói quen “mồi ga” hoặc “rú ga” ngay trước khi chuyển cần số từ P hoặc N sang D (chế độ lái). Nhiều tài xế cho rằng việc này giúp làm nóng máy nhanh hơn hoặc loại bỏ muội than bám trong ống xả. Tuy nhiên, đây lại là một cách nhanh chóng làm tổn hại đến hộp số.
Khi bạn đạp ga mạnh lúc xe chưa chuyển số, vòng tua động cơ tăng đột ngột trong khi các bộ phận truyền động của hộp số vẫn đang ở trạng thái không tải hoặc sẵn sàng kết nối. Khi chuyển sang số D ngay sau đó, sự chênh lệch tốc độ quay và lực tác động lên các bộ phận bên trong hộp số (như bộ biến mô thủy lực trên hộp số tự động truyền thống hoặc bộ ly hợp trên hộp số ly hợp kép) sẽ tạo ra một “cú sốc” lớn. Cú sốc này làm tăng ma sát và áp lực lên các chi tiết tinh vi của hộp số, đẩy nhanh quá trình mài mòn các bộ phận như dây đai, bánh răng hoặc các van điều khiển dầu, thậm chí có thể làm biến dạng các chi tiết kim loại do nhiệt và lực đột ngột.
Bàn chân đạp chân ga ô tô
Hậu quả của việc “mồi ga” thường xuyên trước khi lái là giảm tuổi thọ của hộp số và dẫn đến những hư hỏng tốn kém. Các dòng xe hiện đại đều được trang bị hệ thống quản lý động cơ tiên tiến, giúp xe đạt nhiệt độ hoạt động tối ưu một cách hiệu quả ngay cả khi chạy không tải trong thời gian ngắn. Do đó, việc rú ga là không cần thiết, không có tác dụng làm sạch muội than và chỉ mang lại tác hại cho hệ thống truyền động.
Về số P (Đỗ xe) khi bánh xe chưa dừng hẳn – Sai lầm tai hại
Một thói quen cực kỳ nguy hiểm và là một sai lầm khi lái xe ô tô có thể dẫn đến hậu quả ngay lập tức là chuyển cần số về vị trí P (Parking – Đỗ xe) trước khi xe đã dừng lại hoàn toàn. Nhiều tài xế có thể làm điều này trong lúc vội vã hoặc chủ quan khi xe chỉ còn di chuyển rất chậm, nghĩ rằng sẽ tiện lợi hơn.
Chế độ P được thiết kế để khóa hộp số bằng cách đưa một chốt (gọi là Parking Pawl) vào một bánh răng đặc biệt (gọi là bánh răng Parking Gear) bên trong hộp số. Hệ thống này chỉ an toàn khi bánh răng Parking Gear đã đứng yên. Khi xe vẫn đang lăn bánh dù chỉ một chút, bánh răng này vẫn đang quay. Nếu chốt khóa cố gắng gài vào bánh răng đang quay, một lực va đập rất lớn sẽ tác động lên cả chốt và bánh răng. Lực này đủ mạnh để làm cong, gãy chốt khóa hoặc làm hỏng bánh răng hành tinh, gây hư hỏng nghiêm trọng và tốn kém cho hộp số.
Các chế độ trên cần số tự động P R N D L
Thao tác đỗ xe đúng cách, đặc biệt là với xe số tự động, là:
- Đạp phanh chân cho xe dừng lại hoàn toàn và giữ phanh.
- Chuyển cần số về vị trí N (Neutral – Số trung gian).
- Kéo phanh tay (hoặc nhấn phanh đỗ điện tử) để giữ xe cố định bằng hệ thống phanh độc lập.
- Nhả nhẹ phanh chân để kiểm tra xem phanh tay đã giữ xe chắc chắn chưa. Lúc này, tải trọng của xe sẽ dồn lên phanh tay chứ không phải chốt khóa hộp số.
- Chuyển cần số về vị trí P.
- Tắt máy.
Việc tuân thủ đúng trình tự này đảm bảo rằng chốt khóa P chỉ gài vào bánh răng khi nó đã đứng yên hoàn toàn và xe đã được giữ cố định bằng phanh tay, bảo vệ hộp số khỏi những hư hại không đáng có và là bước quan trọng trong việc bảo dưỡng xe tại các đại lý uy tín như toyotaokayama.com.vn.
Bỏ qua bước làm nóng động cơ trước khi di chuyển
Trong cuộc sống hiện đại vội vã, nhiều tài xế có thói quen khởi động xe và ngay lập tức cài số để chạy. Đây là một sai lầm khi lái xe ô tô, đặc biệt nghiêm trọng trong điều kiện thời tiết lạnh giá hoặc khi xe đã dừng hoạt động trong thời gian dài (qua đêm).
Khi xe đứng yên, dầu động cơ sẽ lắng xuống đáy bình chứa. Khi bạn nổ máy, bơm dầu cần một khoảng thời gian ngắn để hút dầu lên và phân phối đến các bộ phận cần bôi trơn trong động cơ, bao gồm cả các chi tiết phức tạp trong xy-lanh và trục khuỷu. Trong điều kiện nhiệt độ thấp, dầu có thể đặc hơn và di chuyển chậm hơn. Nếu bạn lái xe đi ngay lập tức với tốc độ cao hoặc vòng tua lớn, các chi tiết bên trong động cơ sẽ phải hoạt động mà chưa được bôi trơn đầy đủ, làm tăng ma sát và gây mài mòn nhanh chóng, đặc biệt trong vài giây đầu tiên.
Đối với hầu hết các xe hiện đại sử dụng công nghệ phun xăng điện tử và dầu tổng hợp, bạn không cần phải chờ đợi quá lâu như các dòng xe chế hòa khí đời cũ. Chỉ cần khoảng 30 giây đến 1 phút chạy không tải sau khi khởi động là đủ để dầu được bơm lên và các chất lỏng khác như dầu hộp số, dầu trợ lực lái (nếu có) cũng bắt đầu lưu thông, đạt được nhiệt độ hoạt động ban đầu. Việc này giúp bảo vệ động cơ và hộp số, kéo dài tuổi thọ của xe và đảm bảo hiệu suất hoạt động ổn định ngay từ khi bắt đầu di chuyển. Với các xe số tự động đời cũ hơn hoặc trong điều kiện quá lạnh, nên chờ đến khi vòng tua máy ổn định ở mức thấp nhất (thường khoảng 700-800 vòng/phút) trước khi chuyển số.
Không tận dụng chế độ chuyển số tay (Engine Brake)
Hầu hết các mẫu xe số tự động ngày nay đều được trang bị tính năng chuyển số tay hoặc chế độ số thấp, có thể là trên cần số (+/-), ký hiệu L (Low) hoặc 2, 3, hoặc lẫy chuyển số tích hợp sau vô lăng. Đáng tiếc, nhiều tài xế chỉ quen lái ở chế độ D và bỏ qua các tính năng hữu ích này. Đây là một sai lầm khi lái xe ô tô nghiêm trọng, đặc biệt khi di chuyển trên địa hình đồi núi hoặc đường đèo dốc dài.
Chế độ chuyển số tay hoặc số thấp cho phép người lái chủ động về số thấp (ví dụ: từ D về 3, 2, hoặc L). Khi xe di chuyển ở số thấp, vòng tua động cơ sẽ tăng cao hơn so với chế độ D ở cùng vận tốc. Tốc độ quay nhanh của động cơ, cùng với sự nén khí trong các xy-lanh, tạo ra một lực cản lớn tác động ngược lên hệ thống truyền động, gọi là hãm động cơ (engine braking). Lực hãm này giúp giảm tốc độ của xe một cách hiệu quả và kiểm soát được vận tốc khi xuống dốc mà không cần dùng đến phanh chân liên tục.
Lẫy chuyển số tích hợp sau vô lăng ô tô
Việc chỉ sử dụng phanh chân để kiểm soát tốc độ khi xuống dốc dài sẽ khiến hệ thống phanh phải làm việc quá tải, liên tục tạo ra ma sát và nhiệt độ cao. Tình trạng rà phanh liên tục có thể dẫn đến hiện tượng “cháy má phanh” (brake fade), làm giảm hiệu quả phanh hoặc thậm chí mất khả năng phanh hoàn toàn do nhiệt độ quá cao ảnh hưởng đến vật liệu má phanh và dầu phanh, cực kỳ nguy hiểm. Sử dụng kết hợp hãm động cơ thông qua chế độ chuyển số tay giúp phân bổ tải trọng giảm tốc, bảo vệ hệ thống phanh, giảm nhiệt độ phanh và đảm bảo an toàn tối đa khi đổ đèo.
Điều khiển xe số tự động bằng cả hai chân
Mặc dù không quá phổ biến, nhưng vẫn có một bộ phận tài xế có thói quen sử dụng cả hai chân để điều khiển xe ô tô số tự động – một chân cho chân ga và một chân cho chân phanh. Thói quen này thường hình thành từ những người đã quen lái xe số sàn, nơi việc dùng đồng thời cả hai chân (trái cho côn, phải cho ga/phanh) là bắt buộc và có không gian thao tác rộng rãi hơn. Tuy nhiên, đây là một sai lầm khi lái xe ô tô rất nguy hiểm khi áp dụng cho xe số tự động.
Xe số tự động chỉ có hai bàn đạp chính là chân ga và chân phanh, thường được bố trí gần nhau và hoàn toàn nằm về phía bên phải của khoang lái. Thiết kế này nhằm mục đích chỉ sử dụng một bàn chân (chân phải) để điều khiển cả hai bàn đạp một cách luân phiên. Bàn chân trái trên xe số tự động không có nhiệm vụ và nên được đặt ở vị trí nghỉ an toàn (thường có chỗ để chân riêng bên trái) trong suốt quá trình lái xe.
Việc cố gắng sử dụng cả hai chân để điều khiển chân ga và phanh trên xe số tự động tạo ra một không gian thao tác chật hẹp và không thoải mái cho chân trái, vốn không được thiết kế để thao tác phanh ở vị trí đó. Quan trọng hơn, nó làm tăng đáng kể nguy cơ đạp nhầm chân ga thay vì chân phanh khi cần xử lý tình huống khẩn cấp do phản xạ theo thói quen cũ. Hoặc thậm chí, trong một số trường hợp căng thẳng, tài xế có thể vô tình đạp cả hai bàn đạp cùng lúc do nhầm lẫn hoặc mất bình tĩnh. Điều này gây ra phản ứng không mong muốn từ xe (xe vẫn tăng ga trong khi phanh) dẫn đến mất kiểm soát và tai nạn. Hãy luôn tuân thủ quy tắc sử dụng chân phải để điều khiển cả chân ga và chân phanh trên xe số tự động để đảm bảo thao tác chính xác, nhanh chóng và an toàn tối đa.
Việc nhận biết và tránh những sai lầm khi lái xe ô tô phổ biến này không chỉ giúp bảo vệ chiếc xe yêu quý của bạn khỏi những hư hỏng tốn kém, đặc biệt là các bộ phận phức tạp và đắt tiền như hộp số và động cơ, mà còn góp phần nâng cao an toàn cho chính bạn và những người xung quanh khi tham gia giao thông. Thay đổi những thói quen sai lầm và thực hành đúng kỹ thuật lái xe là cách tốt nhất để đảm bảo mỗi chuyến đi đều an toàn, suôn sẻ và duy trì giá trị chiếc xe của bạn theo thời gian. Hãy luôn là người lái xe thông thái và có trách nhiệm.