Nghị định 116/2017/NĐ-CP về quy định điều kiện sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu và kinh doanh dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng xe ô tô chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2018, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong bức tranh thị trường ô tô Việt Nam. Quy định này được xem là một động thái chiến lược, nhằm tạo ra những thay đổi lớn, đặc biệt trong bối cảnh thuế nhập khẩu xe ô tô nguyên chiếc từ các nước ASEAN giảm về 0%. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những điểm cốt lõi của nghị định 116 xe ô tô và tác động của nó đối với cả xe nhập khẩu lẫn xe lắp ráp trong nước.
Những quy định chính của Nghị định 116/2017/NĐ-CP
Ngày 17/10/2017, Chính phủ ban hành Nghị định 116, một văn bản pháp lý chi tiết với 54 trang nội dung, tập trung điều chỉnh các hoạt động liên quan đến ngành công nghiệp ô tô. Giới kinh doanh ngay lập tức nhận thấy những thách thức mới, đặc biệt là đối với hoạt động nhập khẩu xe. Nghị định này không chỉ đề cập đến quy định về sản xuất, lắp ráp mà còn siết chặt các điều kiện đối với hoạt động nhập khẩu và kinh doanh dịch vụ hậu mãi.
Trách nhiệm bảo hành, bảo dưỡng và triệu hồi xe
Hai trong số các vấn đề được đề cập là Trách nhiệm bảo hành, bảo dưỡng và Trách nhiệm triệu hồi và thu hồi xe ô tô thải bỏ. Các quy định này nhìn chung không gây quá nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp nhập khẩu chính hãng vốn đã có hệ thống và quy trình tuân thủ chuẩn mực quốc tế. Tuy nhiên, chúng lại tác động mạnh mẽ đến các doanh nghiệp kinh doanh xe đã qua sử dụng (hay còn gọi là xe lướt), thông qua việc siết chặt các loại giấy phép và đưa ra những quy định sàng lọc cụ thể hơn.
Điều 6: Quy định về chất lượng, an toàn kỹ thuật và môi trường
Điểm mấu chốt và cũng là điều gây lo lắng nhất cho giới kinh doanh xe ô tô nhập khẩu chính là Điều 6 của Nghị định, quy định về trách nhiệm đảm bảo chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường. Điều này đưa ra hai yêu cầu đáng chú ý.
Thứ nhất, doanh nghiệp nhập khẩu phải cung cấp cho cơ quan quản lý chất lượng một bộ hồ sơ giấy tờ phức tạp. Bộ hồ sơ này bao gồm bản sao Giấy chứng nhận chất lượng, kiểu loại xe ô tô nhập khẩu được cấp bởi cơ quan có thẩm quyền ở nước ngoài; bản chính Phiếu kiểm tra chất lượng xuất xưởng từ doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp xe ở nước ngoài; cùng với tài liệu về kết quả đánh giá điều kiện đảm bảo chất lượng của nhà máy sản xuất tại nước ngoài đối với kiểu loại ô tô đó. Việc chuẩn bị các giấy tờ này trong thời gian ngắn (chỉ hơn 2 tháng kể từ ngày Nghị định công bố) là một thách thức lớn, bởi một số giấy tờ như Giấy chứng nhận xuất xưởng có thể chỉ được cấp cho xe bán nội địa hoặc một số cơ quan thẩm quyền nước ngoài không cấp loại giấy này.
Thứ hai, quy định yêu cầu kiểm định theo từng lô xe nhập khẩu chưa qua sử dụng khi về đến cảng, bao gồm kiểm tra khí thải và chất lượng an toàn kỹ thuật. Đây là một sự thay đổi lớn so với trước đây khi chỉ cần kiểm định duy nhất một chiếc đầu tiên cho mỗi dòng xe (kiểu loại) nhập khẩu. Việc phải kiểm định cho từng lô xe khiến doanh nghiệp phải tính toán lại đơn hàng và đặc biệt là phải đối mặt với thời gian chờ đợi kiểm định kéo dài. Riêng quy trình chạy kiểm tra khí thải 3.000 km đã có thể mất tới 2 tháng, ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch giao xe cho khách hàng và dòng tiền của doanh nghiệp.
Xe ô tô nhập khẩu chờ kiểm định theo Nghị định 116
Tác động của Nghị định 116 đến thị trường ô tô Việt Nam
Ngay sau khi Nghị định 116 được ban hành, thị trường xe ô tô Việt Nam đã ghi nhận những tác động gần như tức thời. Nhiều đại lý bán xe nhập khẩu gặp khó khăn trong việc đảm bảo thời gian thông quan và giao xe cho khách hàng đã đặt cọc. Điển hình như một số đại lý Toyota phải đàm phán lại với khách hàng đặt các mẫu xe nhập khẩu mới như Fortuner máy dầu số tự động hay Wigo do không chắc chắn về lịch giao xe. Các hãng xe khác có nguồn xe nhập khẩu chính từ Thái Lan như Ford, Chevrolet, Mitsubishi cũng bị ảnh hưởng tương tự vì cần bổ sung các loại giấy tờ mới theo yêu cầu của Nghị định.
Một số chuyên gia trong ngành đánh giá rằng Nghị định 116 là một bước đi cần thiết nhằm bảo hộ ngành sản xuất, lắp ráp xe ô tô trong nước (CKD) trước sức ép cạnh tranh về giá từ xe nhập khẩu nguyên chiếc từ khối ASEAN khi thuế nhập khẩu giảm về 0%. Xe lắp ráp trong nước có lợi thế chủ động về thời gian ra mắt sản phẩm và kế hoạch sản xuất, từ đó có cơ sở để điều chỉnh và giảm giá bán lẻ. Ngược lại, xe nhập khẩu do vướng mắc từ các thủ tục mới phát sinh trong Nghị định sẽ khó có thể dự đoán và tối ưu chi phí một cách linh hoạt.
Diễn biến thị trường cuối năm 2017 và dự báo 2018
Bức tranh thị trường cuối năm 2017 đã cho thấy những động thái rõ nét phản ánh tác động của Nghị định 116. Toyota Việt Nam, một trong những liên doanh lớn, đã áp dụng bảng giá mới từ ngày 01/11/2017 cho ba mẫu xe CKD chủ lực là Vios, Innova và Altis theo hướng giảm giá, với mức giảm cao nhất lên tới 58 triệu đồng. Bên cạnh mức giảm giá trực tiếp từ hãng, các đại lý còn duy trì chính sách chiết khấu bổ sung cho khách hàng, dao động từ 10 đến hơn 20 triệu đồng tùy từng loại xe, tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể cho xe lắp ráp. Người tiêu dùng có thể tìm hiểu thêm thông tin về các mẫu xe này tại toyotaokayama.com.vn.
Mẫu xe Toyota CKD được giảm giá tại đại lý
Không riêng Toyota, nhiều thương hiệu khác có sản lượng lắp ráp CKD lớn tại Việt Nam như Mazda, Hyundai, Kia cũng liên tục đưa ra các chương trình giảm giá và ưu đãi để duy trì sức cạnh tranh trên thị trường.
Xe Hyundai Grand i10, một trong những mẫu CKD cạnh tranh về giá
Với những gì có thể thấy qua tác động ban đầu của Nghị định 116, giai đoạn cuối năm 2017 là thời điểm khá thuận lợi cho người tiêu dùng muốn mua xe ô tô nhập khẩu với mức giá có thể hợp lý (do ảnh hưởng từ thuế 0% cuối năm) nhưng đi kèm với sự khó đoán định về khả năng thông quan nhanh chóng cho năm sau. Ngược lại, các dòng xe lắp ráp trong nước chắc chắn sẽ duy trì được lợi thế về giá bán, ít nhất là trong hai quý đầu năm 2018, nhờ vào sự chủ động trong sản xuất và các chính sách hỗ trợ từ nhà sản xuất.
Nghị định 116/2017/NĐ-CP về xe ô tô đã tạo ra những thách thức mới cho xe nhập khẩu và đồng thời mở ra cơ hội cũng như lợi thế cạnh tranh cho xe lắp ráp trong nước. Sự thay đổi trong các quy định về nhập khẩu và kiểm định đã trực tiếp ảnh hưởng đến nguồn cung và giá bán của xe nhập khẩu, trong khi xe CKD có thêm động lực để tối ưu chi phí và tăng cường sức cạnh tranh. Thị trường ô tô Việt Nam năm 2018 được dự báo sẽ có những diễn biến thú vị dưới tác động của Nghị định quan trọng này.